Resimde Heykel Olur mu? Devrim Erbil ve Neslihan Özkan Sergisi Üzerine Sözler
Sanat muharriri Uğur Batı, geçen sene yayımlanan Yatay Derinlik kitabında ikonik ressam İhtilal Erbil’e dair şöyle bir giriş yapar:
“Muhteşem ihtimaller… Bin başlı bir ateş… Soyut bir dünya… Anlamak için ne kadar çok ihtimal var. Kent nakkaşlarının ortamızda dolaştığını söylemiş miydik? İhtilal Erbil gibi… Alev denizinde yüzen mumdan gemiler… Ne hoş ihtimaller.Öyle bir büyü ki bu, kenti nasıl anlatırsın ki? Ne hayatlar… Hayat kırıklıkları? Hakikat içimizde midir? Fakirlik… Hakikat bu mu? Kaos? Aramak için… Arayabilmemiz için… O imtihanlar bu yüzden mi yaşanır? Sorular bu yüzden mi sorulur?Şehir de birçok imtihandan geçmemiş midir? Bir iz… Tarihe kendimizce manası olan bir kayıt daha düşmek için… O alev denizinde yol almaya çalışan gemiler içinde ne taşır? Daha değerlisi bizi nereye götürür?”
Peki, güya Erbil boşuna mı kırmızı fotoğraflar yapar? Tahminen onlar yangınlardır, tahminen alevler… Hafıza… Derin hafıza… Erbil’in kimi fotoğrafları boşuna mı kırmızıya büründü? Yok yere mi ortalık yangın yerine döndü?
Soyutluk! Her şey soyut. Beşerler, hisler, olaylar, olanlar, ben, tahminen de sen…! Her şey içinde muğlaklıklar taşır. O nedenle olanı olduğu üzere anlatmak, göstermek, çizmek ne zordur.
Elbette ki gün ağaracak, kent diğer renklerle, diğer kılıklara bürünecektir. Tarih oyunu bu türlü sürüp sarfiyat. Oyuncular, maziden duydukları ve öğrendikleriyle kimlere, neden, nasıl dokunacaklarını bilirler elbette.
Oyuncular… Vaktin oyuncuları… Sensin o. Benim. O. Biziz. Onlar… Işıkları… Parıltıları… Umutları… Her şeyiyle işte, anla.
Konuya girelim.
Touch Sanat Galerisi, Türk çağdaş sanatının güçlü temsilcisi İhtilal Erbil’i, genç ressam Neslihan Özkan ile birlikte ağırladı. “Çizgi’den Ren’ke” başlıklı ortak stant, 25 Temmuz 2025’te açıldı. Stantta çizginin sınırsız anlatım gücünü ve rengin büyüsünü, iki farklı sanatsal lisanın diyaloğunu görebiliyorsunuz. Biz de iki sanatçıyı bir ortaya getirip güzel bir sohbet yaptık. Haydi bakalım…
Disiplin ve İlham: Neslihan’ın İhtilal Erbil’den Miras Sanat Serüveni
Neslihan, fotoğraf ve heykel disiplinlerini ustalıkla birleştiren özgün bir sanatçı. Yapıtlarında çizginin gücü, antik Yunan mitolojisinden esinlenen figürler ve disiplinli bir yaratım süreci dikkat çekiyor.
Bu röportajda, Neslihan’ın sanatsal seyahatini, etkilendiği ustaları, heykel ile fotoğrafın kesişim noktalarını ve geleceğe dair planlarını daha derinlemesine ele aldık. Neslihan’ın samimi anlatımıyla, sanatın disiplin, ilham ve keşif dolu dünyasına bir pencere açıyoruz.
Sevgili Neslihan kendini nasıl anlatırsın, fotoğraf anlayışını?
Kabul, bir ressamın fırçasından dökülen her çizgi, bir öykü fısıldar. Benim tuvallerimde çizgi, hafızanın katmanlarını aralayan jeolojik bir tortu üzere akar; geçmişi, duyguyu ve formun ruhunu taşır. Rosalind Krauss’un “genişlemiş heykel” kavramıyla örtüşen bu yaklaşım, heykelsi bir hacmi tuvalin yüzeyine taşır. Michelangelo’nun ikonik formları, benim çatlaklı ve dokunsal çizgilerimle tekrar hayat bulur, Deleuze’ün “katman” ideolojisini anımsatan bir derinlik kazanır.
Neslihan, sende gördüğüm bir şey var. Resme adeta heykel üzere çalışıyorsun. Bunun, üzerinde çalıştığın heykel disiplininin tesiri olduğunu düşünüyor musun? Fotoğraf ve heykel bir ortaya gelir mi?
Yani… Fotoğraf ve heykel bence bir ortaya gelir lakin yanlışsız biçimde getirmek gerekiyor. Az evvel de bahsettiğimiz üzere, fotoğraf üzerinden konuştuğumuzda evet, ben onu heykelleştirdiğim için bir heykeli heykel üzere koymak çok mantıklı. Ancak onu o denli bir resmetmek gerekiyor ki, “Bu heykel mi, fotoğraf mi?” dedirtip seyirciyi şaşırtabilmeli.
Heykel, yalnızca heykel üzere değil de…
Resim ve heykel disiplinlerini bir ortaya getirme yaklaşımın dikkat çekiyor. Fotoğraflarına adeta heykel üzere çalıştığını gözlemliyoruz. Bu, heykel disiplininin tesiri mi? Fotoğraf ve heykel nasıl bir ortaya gelir?
Evet, fotoğraf ve heykel muhakkak bir ortaya gelebilir; lakin bunu yanlışsız bir formda yapmak kıymetli. Benim için bir heykeli yalnızca heykel üzere sunmak yerine, onu o denli bir resmetmek gerekiyor ki izleyici “Bu heykel mi, yoksa fotoğraf mi?” diye şaşırsın. Seyirciyi bu belirsizlikte bırakmak, iki disiplini bir ortada kullanmanın keyifli bir yolu.
Heykelin formunu resme taşırken, her ikisinin de kendi lisanını muhafazası gerektiğini düşünüyorum. Bu ayrımı yanlışsız yapmak, yapıtın gücünü artırıyor. Örneğin, bir heykelin üç boyutlu hacmini, fotoğrafın düz yüzeyinde ışık ve gölge oyunlarıyla tekrar yaratmak bana nazaran sanatın sonlarını zorlayan bir yaklaşım.
Heykel disiplininden gelen bu tesir, fotoğraflarımı daha katmanlı hale getiriyor; güya tuvalden dışarı fırlayacakmış üzere bir derinlik katıyor. Bu birleşme, yalnızca teknik bir tercih değil, birebir vakitte izleyiciyle duygusal bir bağ kurmanın yolu. İzleyiciyi şaşırtmak ve düşündürmek, yapıtlarımın temel maksadı haline geliyor. Bu süreçte, heykelin somutluğunu fotoğrafın soyutluğuyla harmanlayarak yeni bir tabir biçimi yaratıyorum.
Resimlerinde çizginin hâkimiyetini net bir halde görüyoruz. Çizgilerinde İhtilal Erbil’in tesirini hissettiriyorsun. Bu etkiyi biraz anlatır mısın?
Devrim Erbil’den çok etkilendim, bilhassa onun çizgiyle kurduğu alaka beni büyüledi. Hocamın fırça tutma tekniği, çizginin kendi içinde bir sanat yapıtı üzere gelişmesi beni derinden etkiledi. Çizgiye olan sevgim aslında vardı fakat onun fırçayı kaldırıp indirirken yarattığı hareket ve güç, çizgilerime daha çok ihtimam göstermemi sağladı.
Fırçayı nasıl tutmam gerektiğini bile ondan öğrendim. Onun öğretileri, çizgilerimi daha şuurlu ve güçlü bir formda kullanmama imkan tanıdı. İhtilal Hoca’nın çizgisi adeta bir ritim üzere akıyor; her vuruşta bir kıssa anlatıyor. Ben de bu yaklaşımı benimseyerek, çizgilerimi yalnızca kontur olarak değil, hisleri ve hareketi taşıyan ögeler olarak görüyorum.
Örneğin, bir figürün çizgisinde hocanın tesiriyle akışkanlığı ve dinamizmi ön plana çıkarıyorum. Bu, fotoğraflarıma bir cins müzikalite katıyor; çizgiler dans ediyor, izleyiciyi içine çekiyor. Hocadan öğrendiğim disiplin, çizgiyi rastgele bir araç olmaktan çıkarıp yapıtın omurgası haline getiriyor. Bu tesir, sanatımın temel taşlarından biri oldu ve hâlâ her çalışmamda onun izlerini hissediyorum.
Resimlerinde antik Yunan mitolojisinin tesirini sıkça görüyoruz. Bu, senin sanatsal formun mu olacak, yoksa figürlerin çeşitlenecek mi?
Antik Yunan mitolojisi, sanat seyahatimin başlangıç noktası oldu. Birinci olarak kendimi keşfetmek, neyi nasıl söz edeceğimi görmek istedim. Heykel ve fotoğrafla ilerlemeye karar verdim zira yaptığım işlerin birden fazla aslında heykel odaklı. Fakat bu bir hudut değil; figürlerim vakitle çeşitlenebilir.
Şu an bu temayla kendimi tabir ediyorum ancak ileride öbür öyküler ve formlarla da çalışmayı planlıyorum. Yunan mitolojisi bana insan tabiatının derinliklerini, rablerin ve kahramanların üzerinden anlatma fırsatı veriyor. Örneğin, Prometheus’un zincirlenmesi üzere mitler, özgürlük ve acı temalarını işlememe ilham oluyor.
Bu figürler yalnızca estetik ögeler değil; çağdaş dünyadaki çatışmaları da yansıtıyor. Kendimi keşfederken bu mitleri çağdaş bir yorumla yine şekillendiriyorum. Gelecekte tahminen Doğu mitolojilerine yahut şimdiki toplumsal olaylara yönelebilirim. Fakat şu an, antik Yunan’ın klasik formları, heykel ve fotoğraf birleşimimde eksiksiz bir temel oluşturuyor.
Bu süreç, benim için bir tıp içsel seyahat; her eser, kendimi daha uygun anlamamı sağlıyor.
Heykel ve resmi nasıl birleştiriyorsun? Örneğin, bir stantta heykel ve fotoğrafların bir ortada olduğu hibrit bir kompozisyon hayal ediyor musun?
Kesinlikle! Heykellerim ve fotoğraflarım bir stantta bir ortaya geldiğinde, kıssalarıyla birbirini tamamlayan bir kompozisyon oluşturmayı düşünüyorum. Her heykelin bir öyküsü olacak ve bu kıssaları resme taşıyarak, iki boyutlu bir açıdan kendi bakış açımı yansıtmak istiyorum.
Amacım, izleyiciye heykelin yalnızca üç boyutlu bir nesne olmadığını; fotoğrafla birleştiğinde farklı bir tecrübe sunduğunu göstermek. Bu hibrit yaklaşım, yapıtlarıma farklı bir perspektif katıyor.
Mesela, bir heykeli resmettiğimde, onun etrafını mitolojik ögelerle zenginleştiriyorum. Heykel fizikî olarak orada olsa da, fotoğraf onun geçmişini yahut geleceğini anlatıyor. Stantta, heykelleri fotoğraflar ortasında konumlandırarak izleyiciyi bir kıssa akışı içinde gezdirmeyi planlıyorum.
Bu, yalnızca görsel bir birleşme değil; duygusal ve kavramsal bir bütünlük yaratıyor. Farklı açılardan bakmak, heykelin statikliğini fotoğrafın dinamizmiyle kırıyor. İnsanların yapıtlarımı gördüklerinde kendi yorumlarını katmalarını istiyorum. Bu yaklaşım, sanatımın evrilmesinde kıymetli bir adım olacak.
Devrim Erbil ile çalışmak nasıl bir tecrübeydi? Onun öğreticiliği ve disiplini sana neler kattı?
Devrim Erbil ile çalışmak kolay değil ancak inanılmaz öğretici. Çok disiplinli ve nizamlı bir hoca. Onunla çalışmak, bir sanatkarın hayatına tertip ve kural getiriyor.
Dışarıdan bakıldığında sanatçı ruhu bohem ya da büsbütün özgür sanılabilir; ancak gerçekte sanat, bilhassa onun yanında, büyük bir disiplin demek. Bu disiplin, hem hayatıma hem de yapıtlarıma çok şey kattı. Onun kuralları ve öğretileri, sanatıma daha derin bir mana ve yapı kazandırdı.
Örneğin, atölyede her gün muhakkak saatlerde çalışmak bana vakit idaresini öğretti; bu, yaratıcılığımı daha verimli kılıyor. Hocanın tenkitleri keskin lakin yapan; bir çizgiyi tekraren silip tekrar çizmek sabrı ve harikalığı öğretiyor.
Bu tecrübe, yalnızca teknik hünerlerimi değil, hayata bakışımı da değiştirdi. Sanatın kaos içinde değil, sistem içinde doğduğunu anladım. İhtilal Hoca’nın yanında sanatın bir ömür biçimi olduğunu öğrendim; bu, yapıtlarımda daha dengeli ve derin bir tabir yaratmama yardımcı oluyor.
Onun katkısı sonsuz; bugün olduğum sanatçı, büyük ölçüde onun sayesinde.
X
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün muharrirlerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
