Ne okuyorlar, ne çalışıyorlar… Lakin “hiçbir şey yapmıyorlar” demek de kolay değil. Toplumsal medyada “hiçbir işim yok, canım da istemiyor” cümlesiyle özdeşleşen, fakat art planı çok daha derin olan bir gençlik bölümü var artık: NEET jenerasyonu.
Yani “Not in Education, Employment or Training” — eğitimde değil, istihdamda değil, bir mesleksel eğitimde de değil. Pekala bu gençler neden bu türlü bir hayat yaşıyor? Tembellik mi, yoksa sistem mi onları bu noktaya getiriyor? Haydi, biraz dürüstçe konuşalım.
Önce tanımlayalım: “NEET” nedir, kimleri kapsar?
NEET, İngilizce “Ne eğitimde, ne istihdamda, ne de mesleksel eğitimde” tabirinin baş harflerinden oluşuyor. Ekseriyetle 15-29 yaş ortası bireyler için kullanılıyor. Yani hem okulda değiller, hem çalışmıyorlar, hem de rastgele bir kursa ya da staja gitmiyorlar. Türkiye’de genç nüfusun yaklaşık %25’i NEET olarak tanımlanıyor. Bu oran, Avrupa ortalamasının üzerinde. Lakin bu gençler sahiden hiçbir şey yapmıyor mu? İşte asıl sorun burada başlıyor.
“Tembel” değil, sistem dışına itilmiş olabilirler.
Toplumda NEET bireyler birden fazla vakit “sorumsuz”, “tembel”, “isteksiz” üzere etiketlerle yaftalanıyor. Meğer birden fazla vakit bu gençler sistem dışına kendi istekleriyle değil, zorunluluktan düşüyor. Eğitim hayatında fırsat eşitsizliği yaşayan, mezun olduktan sonra iş bulamayan ya da işe girse de hakkını alamayan binlerce genç var. Kimileri ailesine dayanak olmak zorunda kaldığı için okulu bırakıyor, kimileri ruhsal baskılar nedeniyle bir adım atmaya yürek edemiyor.
“Bir diploma bir işe yaramıyor” niyeti yaygınlaşıyor.
NEET neslini anlamak için onların eğitim sistemine ve iş hayatına olan inancını sorgulamak gerekiyor. “Üniversite bitirdim lakin iş yok”, “KPSS’ye girdim, atanamadım”, “Staj yaptım ancak kimse sahip çıkmadı” üzere cümleler artık sıradan hale geldi. Gençler diploma ile hayatlarının değişeceğine inanmıyor zira sistem bunun garantisini vermiyor. Bu da onları, en baştan “yarış dışı” kalmaya itiyor.
Sosyal medya, bu gençler için bir kaçış alanı haline geliyor.
Birçoğu NEET ömür stilini toplumsal medyada mizaha döküyor. “Bugün de işsizliğime şükrederek uyandım” ya da “hiçbir iş yapmamak da bir iş” üzere ironik paylaşımlar, aslında buzdağının görünen kısmı. Altında özgüven kaybı, gelecek telaşı ve toplumsal baskı yatıyor. Toplumsal medya bu gençler için hem bir kaçış alanı, hem de görünürlük kazanma fırsatı. Fakat bazen de gerçeklikten büsbütün kopmalarına neden olabiliyor.
Aile ve toplum baskısı, bu nesli daha da içine kapatıyor.
NEET bireyler yalnızca sistemle değil, aileleriyle ve etraflarıyla de çaba ediyor. “Ne vakit işe gireceksin?”, “Senin yaşında baban konut geçindiriyordu”, “Bari bir kursa yazıl” üzere cümleler, dışarıdan düzgün niyetli üzere görünse de birçok vakit bir baskı ögesi oluyor. Bu baskı, onların daha da içine kapanmasına ve vakitle “yetersizlik” algısına kapılmasına yol açabiliyor.
Peki tahlil ne? NEET jenerasyonu nasıl desteklenebilir?
Bu gençleri sisteme tekrar dahil etmenin yolu, onları yalnızca “işsiz” ya da “eğitimsiz” olarak değil, potansiyel taşıyan bireyler olarak görmekten geçiyor. Eğitim sisteminin esnekleştirilmesi, nitelikli staj ve girişimcilik dayanakları, ruhsal dayanak sistemleri, uzaktan çalışma fırsatları ve toplumsal garanti üzere adımlar, NEET neslini tekrar umutlandırabilir. Zira aslında birçok NEET gencin en büyük muhtaçlığı bir şans… Ve o bahtı tanıyan, anlayan bir toplum.
