“Güçlü olan, fırtınadan kaçan değil; fırtınanın içinde yavaşlayabilendir.”— Anonim
Son üç ayda Türkiye iktisadında yaşanan gelişmeler, yalnızca istatistikleri değil, insan psikolojisini de altüst etti. Merkez Bankası’nın siyaset faizini %50 düzeylerinde tutması, ticari kredi faizlerinin %60’lara dayanmasıyla birlikte, işletmeler için nakit akışı artık bir hayatta kalma uğraşına dönüştü. Bilhassa küçük ve orta ölçekli teşebbüsçüler, bir yandan artan hammadde ve üretim maliyetleriyle, öteki yandan müşteri tarafında azalan talep ve ödeme zorluklarıyla baş etmeye çalışıyor.
Döviz kurlarının yalnızca Haziran-Temmuz 2025 ortasında yaklaşık %7’lik bir artış göstermesi, ithalata bağımlı iş modellerinde anlık kararları bile riskli hâle getirdi. Elektrik, kira ve işçi sarfiyatları üzere sabit maliyetler denetimsiz biçimde yükselirken, satış gelirleri tıpkı oranda artmadı. TÜİK’in son bilgilerine nazaran, tüketici inanç endeksi 65’in altına inerek yılın en düşük düzeyine ulaştı. Bu, yalnızca piyasanın değil, insanların da geleceğe inanç duymakta zorlandığını gösteriyor.
Ancak girişimcinin yaşadığı fırtına yalnızca ekonomik göstergelerle ölçülemez. Gerçek kriz, birden fazla vakit dışarıdan görünmeyen, içsel bir sarsıntıdır.
Geceleri uyuyamayan, sonraki güne kaç müşteriyle devam edeceğini bilemeyen, kredi müracaatları reddedilen ya da tahsilat sorunu yaşayan binlerce teşebbüsçü için bu devir, yalnızca iş tasası değil, kimlik, yeterlilik ve anlam krizidir birebir vakitte.
“Ben bu yükü ne kadar taşıyabilirim?” sorusu, yalnızca finansal değil, ruhsal bir sorgulamadır.
İşte tam da bu noktada, girişimcilik seyahatinin pek konuşulmayan lakin en kritik boyutu devreye giriyor, içsel dengeyi koruyabilmek.
Fırtına dışarıda koparken, içerde sükûneti inşa etmek.
Bu yazı, tam da bu istikrarda kalabilmenin yollarını konuşmak için yazıldı.
Ekonomik Krizin Gölgesinde Girişimcilik
Ekonomik kriz birçok vakit sayılarla, grafiklerle ve tahlillerle anlatılır. Fakat sayılar düşerken, yükselen öbür bir şey daha vardır, sessizce artan zihinsel baskı.
Girişimcilik, dışarıdan bakıldığında özgürlük, yürek ve vizyon sözleriyle tanımlanır. Halbuki içeriden yaşanan gerçeklik çok daha sessizdir, birden fazla vakit yalnızdır. Bilhassa kriz periyotlarında teşebbüsçü, yalnızca işini değil, grup arkadaşlarını, tedarikçileri, müşterileri ve hatta ailesini de müdafaa sorumluluğunu sırtlar. Herkesin gözünün üzerinde olduğu, ‘bir tahlil bulman gerek’ baskısı içinde yaşayan bir zihnin ne kadar yorulduğunu dışarıdan görmek kolay değildir.
En tehlikeli olan zihinsel ve duygusal tükenmedir.Uykusuz geceler, karar yorgunluğu, daima “acil” durumlarla uğraşmak, ertelemek zorunda kalınan ferdî ihtiyaçlar…Zamanla oluşan içsel bir çöküşe yanlışsız sürükleyici olabilir.
“Her şeyi yapıyorum lakin yetmiyor.”“Ne yaparsam yapayım şartlar değişmiyor.”“Acaba ben mi yetersizim?”
Bu noktada girişimcinin yaşadığı kriz, sadece ekonomik değil, varoluşsaldır. Bu yüzden zihinsel dayanıklılık, yalnızca “güçlü kalmak” değil, kendinle yine temas kurabilmek anlamına gelir.
Zihinsel Sıhhat: Krizin Sessiz Yükü
Ekonomik kriz devirlerinde girişimcilerde artan dert seviyeleri, Harvard Business Review’a nazaran çalışanlara kıyasla %40 daha yüksek seyrediyor. Zira bir teşebbüsçü sırf kendisini değil, grup arkadaşlarını, müşterilerini, tedarik zincirini ve bazen de ailesinin geçimini yönetiyor.
Bir soru çok kıymetlidir. Tüm dış gürültü artarken, içimizde sessizliği nasıl koruyabiliriz?
Zihinsel dayanıklılık, her sabah yüzünde gülümsemeyle uyanmak ya da hiçbir şeyden etkilenmemek değildir. Tersine, etkilendiğini fark etmek ve buna karşın dengeye geri dönebilme becerisi demektir.
Birçok girişimcinin düştüğü yanılgı, bu süreçte ‘daha fazla çalışarak’ krizi aşacağını düşünmesidir. Meğer asıl gereksinim, zihni yavaşlatmak, vücudu dinlemek ve iç sesle tekrar buluşmaktır. Zira dış dünyada ne kadar fırtına varsa, içeride bir o kadar merkezlenmeye muhtaçlık vardır.
Fırtınada Sakin Kalmak, İstikrar Arayışı
Girişimcilik, zihinle yapılan bir strateji oyunu olduğu kadar, ruhla sürdürülen bir seyahattir. Ekonomik göstergeler ne kadar kötüleşirse kötüleşsin, içsel merkezini kaybetmeyen bir teşebbüsçü, paniklemeden istikametini tayin edebilir.
İşte birkaç yol işaretçisi:
-
Duygusal regülasyon: Kriz vakitlerinde evvel nefes almayı hatırlamak gerekir. Meditasyon, nefes çalışmaları ve dijital detoks üzere pratikler, karar kalitesini artırır.
-
Günlük mana yaratma: “Bugün neye katkı sundum?” sorusu, zihni dış şartların kıskacından içsel bir tutarlılığa taşır.
-
Topluluk takviyesi: Yalnız olmadığını fark etmek, girişimcinin dayanıklılığını artıran en kıymetli öge olabilir. Paylaşan ruh, tükenmez.
-
Yavaşlamak: Kriz vakitleri, bazen büyüme değil, hayatta kalma devridir. “Ne yapmalıyım?” sorusundan evvel, “Ne yapmam gerekmiyor?” sorusunu sormak gerekir.
Ekonomik krizler, dış dünyada olanları denetim edemeyeceğimizi açıkça gösterir. Fakat denetim edebileceğimiz öbür bir alan vardır, iç dünya.Girişimcilikte muvaffakiyet yalnızca stratejik akılla değil, ruhsal dirençle de şekillenir. Bu direnç ise alışkanlıklarla, farkındalıkla ve vakitle inşa edilir.
İşte kriz periyodunda içsel istikrarınızı yine kurmanıza yardımcı olabilecek birtakım temel yaklaşımlar:
1. İç Gürültüyü Azalt: Sessizlikle Barış
Her gün 10-15 dakikalık bir sessizlik pratiği, zihinsel karmaşayı yatıştırır. Bu bir meditasyon, nefes çalışması ya da yalnızca gözleri kapatıp içe dönme anı olabilir.Özellikle kriz vakitlerinde dış sesler çoktur, haberler, yorumlar, tavsiyeler…Ancak en yanlışsız tarafı gösteren pusula içimizdedir. Onu lakin sessizleşerek duyabiliriz.
Sessizlik, sırf bir eksiklik değil; içsel bilgeliğin sesi olabilir.
2. Vücudu Dinle: Kriz Vakitlerinde Zihin Vücutla Konuşur
Zihinsel tükenmişlik, birçok vakit vücutta kendini aşikâr eder: sırt ağrısı, mide sorunları, kasılmalar, uykusuzluk… Bu belirtiler “devam etme biçimin” sürdürülebilir olmadığını fısıldar.Günde 10 dakikalık bir yürüyüş, bir bardak su eşliğinde şuurlu yavaşlama ya da küçük bir esneme bile hudut sistemini regüle etmeye kâfi.
Bedenin ritmine hürmet duymak, zihin için de bir şifa kapısıdır.
3. Mana Bağını Yine Kur
Kriz devirlerinde yalnızca “nasıl ayakta kalırım” değil, “neden devam ediyorum?” sorusunu da sormak gerekir.Yaptığın işin neden seni heyecanlandırdığını, hangi beşere dokunduğunu, topluma nasıl bir katkı sunduğunu kendine tekrar hatırlat. Bu “anlam bağlantısı”, dış şartlar bozulduğunda bile seni içeriden ayakta fiyat.
Bir deftere şu üç soruyu yazarak haftada bir cevaplaman bile kafidir:
-
Bu hafta bana ne ilham verdi?
-
Hangi zorluk beni büyüttü?
-
Ne için minnettarım?
Zor vakitler güçlü zihinler yaratır, lakin güçlü zihinler sessizlikte büyür.
4. Yalnızca Yol Değil, Durak da Planla
Girişimciler her vakit “ileriyi” planlar. Lakin kriz vakitlerinde, durma alanları yaratmak daha da kıymetlidir.Dinlenme, tekrar düşünme, kabullenme ve gerektiğinde taraf değiştirme hakkını kendine teşhis. Zorlanmadan üretmek, çabalamadan da var olmak mümkündür.
Bazen büyüme, yalnızca genişlemek değil, derinleşmektir.
Dayanıklılık
Zihinsel dayanıklılık, yalnızca sert olmak değildir. Esnek olmak, gerektiğinde akışa teslim olabilmek de bir maharettir.
Japon kültüründeki kintsugi ideolojisi üzere, kırılan bir çömlek, altınla onarıldığında eski halinden daha bedelli olur. Girişimcinin de krizle çatlayan yanları, onu tekrar inşa edebilir.
Ekonomik bilgiler geçicidir, lakin ruhsal bütünlük kalıcıdır. Fırtınanın ortasında sakin kalanlar, yalnızca işlerini değil, kendilerini de kurtarırlar.
Girişimcilik seyahatinde içsel dengeyi korumak, dış şartların belirsizliğine karşın istikamet bulmanın anahtarıdır. Sessizlik, mana arayışı ve vücutla irtibat üzere kolay ancak derin pratikler, fırtınanın ortasında bile ayakta kalmayı mümkün kılar. Zira asıl muvaffakiyet, yalnızca şirketi değil, kendini de kaybetmeden yol alabilmektir.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün muharrirlerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir.
