Küçürek Öykü Kraliçesi: Demet Çaltepe

DÇ: Bazen sessiz bir okur, bazen dikkat kesilmiş bir dinleyici, bazen de yazıyla dertleşen bir anlatıcı… Çocukluğumda kitaplarla tanıştığım andan itibaren edebiyat, hem bir sığınak hem de hayata açılan en muteber kapı oldu benim için. Okumak, evvel kendimi tanımak için bir araçtı; vakitle yazmak, hem iç sesimi hem de etrafımdakilerin sessizliğini duyurmanın yolu hâline geldi.

ÖG: Okuma ve yazma metodunuz hakkında neler söylersiniz? Ne tıp kitapları okumayı, neler üzerine yazmayı seversiniz? 

DÇ: Okumayı da yazmayı da katmanlı bir hareket olarak görüyorum. Yüzeyde olanla yetinmem; bir metnin alt katmanlarında dolaşmayı, boşlukları dinlemeyi, tekrarları anlamlandırmayı severim. En çok insan tabiatına, hafızaya, içsel çatışmalara, psikoloji ve ideolojiye dair yazılmış metinler ilgimi çeker. Yazarken de benzeri temaları denerim: suskunluklar, kırılma anları, gündelik olanın içindeki varoluşsal çatlaklar…

DÇ: Küçürek hikaye, lisanın tasarrufla değil, yoğunlukla kurduğu bir anlatım biçimi. Görünenin gerisine geçer, suskunlukla konuşur. Bazen tek cümleyle bir ömrü anlatır, bazen bir imgeyle yıkımı gösterir. Onu tanımlamak kadar, ona yaklaşmak da ihtimam ister. Ben küçürek hikayeyi sırf kısalıkla değil; derinlikle, çağrışımla, sezgiyle tanımlarım. Düzgün bir küçürek, okurun zihninde yankılanan bir boşluk bırakır.

ÖG: Yazın dünyasında küçürek hikaye anlayışının bir cins olarak kabul görmüş olduğunu düşünüyor musunuz? Toplumsal medyada parladığını söylemek mümkün mü?  

DÇ: Küçürek hikaye, edebiyatın klâsik yapısında uzun yıllar marjinal bir yerdeydi. Lakin çağın suratına, dikkat dağınıklığına ve ağır bilgi akışına karşılık verebilen bir anlatım lisanı olduğu için artık daha çok karşılık buluyor. Toplumsal medyada görünen ilgi, onun şiirle buluşan estetik istikametinden değil de bazen sırf “kısalık” algısından kaynaklanıyor. Halbuki küçürek, yalnızca kısa değil; ağır, ritmik, çok manalı ve estetik bir çeşit.

DÇ: Küçürek hikaye ile şiir ortasında sıkı bir bağ var; fakat bu bağ bir benzerlikten çok bir hudut çizgisi. Şiir histen, çağrışımdan beslenirken; küçürek hikaye olayla, karakterle ve dramatik bir dönüşle bağlantı kurar. Âlâ bir küçürek hikaye, şiirsel olabilir lakin kesinlikle bir anlatı barındırır. Şiirde biçim ön plandayken, küçürek hikayede yapı ve mana inşası barizdir.

ÖG: Editörlüğünü sizin yaptığınız, 32 müelliften küçürek hikayelerle dolu kolektif kitabımız Çentik nasıl bir kitap oldu sizce?

DÇ: Çentik, Türkiye’de küçürek hikayeye odaklanmış kolektif çalışmalardan biri. Lisanı, sesi ve biçimi farklı 32 muharriri bir ortaya getiren bu kitap, sırf cinsin değil; edebiyatın da yenilenme potansiyeline işaret ediyor. Dönüştürücü bir metin arayışı, ortak bir anlatı lisanı, ancak bir o kadar da ferdi tecrübelere sadık kalma çabası… Çentik bu manada hem estetik hem kuramsal bir karşılık sunuyor.

ÖG: Küçürek hikaye yazmak isteyenlere neler önerirsiniz? 

DÇ: Öncelikle okumak… Lakin sırf küçürek örnekleri değil; şiirden ideolojiye, klasiklerden aktüele geniş bir yelpazeyi takip etmek gerek. Yazarken ise sabırlı olmak, boşlukla bağ kurmak, anlatmaktan çok sezdirmenin gücüne inanmak gerekir. Ayrıyeten yazdıklarınıza arayla bakabilmek ve her cümleyi tekrar sorgulamak da değerli.

DÇ: Çocukken her şeyi fakat her şeyi yazıya dönüştürmek isterdim. Dünyayı sadece sözlerle anlayabildiğim bir yaşantım oldu daima. Editörlük, vakitle içime işleyen bu dikkat ve metin sevgisinin profesyonel karşılığı oldu diyebilirim. Hayattan beklentim, manalı bağlar kurmak ve bu bağları yazıya dönüştürebilmekti.

ÖG: Siz editör olmadan öncesinde -ki genelde aksi olur- bol bol yazan ve öykülerinizle mükafatlar almış biriydiniz. Fakat birinci kitabınızı yıllar sonra yayımladınız. Bu sizin için bir pişme süreci miydi? Bu iki kavram -yazarlık ve editörlük- sizin dünyanızda birbirini nasıl etkiliyor?    

DÇ: Müelliflik ve editörlük bazen birbirini besler, bazen de susturur. Editörlük mesleksel olarak metne dışarıdan bakmayı öğretir; müelliflik ise içeriden konuşmayı gerektirir. Bu iki rol ortasında gidip gelmek vakitle bir istikrara dönüştü. Kitabımı geç yayımlamam da biraz bu dengeyi arama sürecindendi. Kendi metnime editör gözüyle acımasız bakarken, müellif tarafımın kırılganlığıyla da yüzleştim.

DÇ: İyi bir editör görünmezdir lakin metnin ruhunu derinleştirir. Bir kitabın muvaffakiyetinde editör, yönlendirici bir zihin ve dikkatli bir eşlikçidir. Ben muharrir odaklı çalışırım; zira âlâ bir metin evvel müellifin sesiyle kurulur. Ancak bu sesin okurla buluşması için ortadaki köprüyü de sağlam kurmak gerekir. Basılmaya bedel kitap, okura yeni bir şey söyleyebilen, estetikle kanıyı buluşturabilen metindir.

ÖG: Ve son olarak gelecek için neler hayal ediyorsunuz? Planlar, yeni projeler, yeni kitaplar var mı ufukta?  

DÇ: Yazmaya, anlatmaya ve birlikte üretmeye devam etmek istiyorum. Birebir vakitte yeni bir bireysel öykü kitabı üzerine çalışıyorum. Atölyelerimi genişletmek, farklı disiplinlerle (resim, müzik, sinema) kesişen edebi üretim alanları yaratmak da hayallerim ortasında.