Uzmanlara Göre En Sık Karşılaşılan Gaslighting Örnekleri ve Bunlardan Korunma Yöntemleri
Gaslighting, dijital çağ ile birlikte gelen çağdaş bir terim olsa da aslında ismini 1983 tarihli bir tiyatro oyunundan alıyor. Sıkça karşılaşılan bir ruhsal manipülasyon tekniği olan gaslighting, Türkçeye ‘birinin kendinden kuşku etmesini sağlama’ biçiminde çevrilebilir.
Son derece tehlikeli ve ziyanlı olan bu durumun birçok romantik alakada ortaya çıkması pek de şaşırtan değil. Pekala fakat mevzu biz olduğumuzda bunun nasıl farkına varabilir ve gereken vakitte karşı tarafa nasıl ‘Dur’ diyebiliriz?
İşte hepimizin muhtaçlığı olan gaslighting rehberi! 🤩
Önce gaslighting neymiş bakalım.
Girişte de kısaca belirttiğimiz üzere, gaslighting temelde karşı taraf üzerinde denetim sağlamak için yapılan her tıp harekete verilen isim. Gerisinde hesap vermekten kaçınma, yaptıklarından hatalı tutulmama üzere motivasyonların yer aldığı bu durum çoka kaçtığında ziyadesiyle tehlike yaratıyor. Zira manipülasyona uğrayan kişinin kendi gerçekliğini ve davranışlarını sorgulanmasına, kısaca kendinden kuşku etmesine neden oluyor. Hareketler vakitle şiddetini artırdığından kişi de yavaş yavaş kendini istismarcı birinin denetimine bırakmış oluyor.
Bu makus gidişat herkesin başına gelebilir, değerli olan gashlighting sinyallerini göz arkası etmemek, gerektiğinde de profesyonel dayanak almak!
1. Manipülatif bireyler oburunun gereksinimleriyle ilgilenmez.
Manipülatif bireyler bencil insanlardır, bu nedenle karşı tarafın gereksinimleriyle da istekleriyle de ilgilenmezler. Bunun yerine daima kendilerini düşünür ve temel kıymetli olanın kendi istekleri olduğunu vurgularlar. Hatta partnerlerini fazla ‘yapışkan’ ve ‘muhtaç’ olmakla suçlarlar.
Çözüm: Gereksinimlerin görmezden gelinmesi münasebet istikrarlarını sarsar, bu nedenle bu durumu fark eden herkesin şimdi işin başındayken kendi isteklerini savunması çok değerlidir. Aksi halde bu tıp telaffuzların karşısında durmak vakitle daha güç hale gelebilir.
2. Karşı tarafa dair değerli bilgileri saklar.
Gaslighting’e ilişkin bir öteki ortak davranış değerli bilgileri saklamak ve not etmektir. Şifreler, fotoğraflar, aile bilgileri üzere şeyler bu bireyler için altın kıymetindedir. Bu çeşit bilgilere erişimi kendilerine doğuştan gelen bir hak üzere görürler, yani öbür tarafın tüm şifrelerini ezbere bilirken kendilerine dair hiçbir şey paylaşmak istemezler.
Çözüm: Şifre üzere şahsî bilgileri saklamak ilgideki güç istikrarını belirler ve bir tarafa kendini savunmasız hissettirir. Her münasebette şeffaflık ve itimat değerlidir ancak iki tarafın misal formda hareket etmesi gerekir. Hasebiyle bilgi saklamanın itimadı zedelediğini belirtmek, bazen tesirli bir strateji olabilir.
3. Birtakım şeyleri unutmuş üzere yapar.
Bazen de kıymetli olayları ve daha evvel konuşulanları unutmuş üzere yaparlar. Bunu da çoklukla bir taktik olarak kullanırlar. Hatta bazen yalnızca dakikalar evvel söyledikleri şeyi bile unutmuş görünürler ve aksini sert halde reddederler.
Çözüm: Unutmuş üzere yapmak, sorumluluktan kaçma prosedürüdür. Örneğin; evvelce belirlenen aktiflikleri unutmuş üzere yapıyorsa telefonuna alarm kurmak, birtakım şeyleri takvime kaydetmek ve kimi konuşmaları kayıt altına almak onu dürüst davranmaya zorlayabilir.
4. İncittiğini inkar eder.
Manipülatif beşerler karşı tarafa ziyan verdiklerini ve o kişiyi incittiklerini düşünmezler. ‘Çok abarttın’, ‘Bu kadar etkilenmiş olamazsın’ gibisi şeyler söyleyerek karşı tarafın hislerini değersiz hale getirirler. Zati kendilerine odaklandıklarından daima en doğrusunu kendilerinin bildiğini düşünürler.
Çözüm: Birini incittiğini inkar etmek, hissedilen acının derinliğini hafifletme gayretidir. Buna hiçbir halde müsaade vermemek kıymetlidir. Bunun için de hissedilen acıyı net biçimde karşı tarafa söz etmek ve haksız olduğunu söylemek gerekir. Tıpkı şeyin tekrarlanma ihtimalini ortadan kaldırmak için bazen uzman takviyesi kaidedir.
5. Aşkı silah olarak kullanır.
Aşkı silah olarak kullanmak son derece tehlikeli bir davranıştır. Zira ‘Sana çok paha veriyorum’, ‘Sevdiğimden yapıyorum’ üzere şeylerle başlayıp ‘Benden güzelini bulamazsın’ üzere telaffuzlarla biter. Yani onlar, karşıdaki kişiyi sevebilecek tek kişinin kendilerini olduğunu tez eden insanlardır. Bazen istedikleri şeyleri yaptırmak için ‘Beni hakikaten sevsen bu istediğimi yapardın’ gibisi cümleler kurarlar.
Çözüm: Sevgiyi çarpıtmak ve isteklerini yaptırmak için silah olarak kullanmak, yaygın bir gaslighting hareketidir. Bu durumla karşılaşmak, ortadaki aşk sanılan şeyin sıhhatsiz olduğunu ve gerçek olmadığını gösterir. Yani karşı taraftan uzaklaşarak birtakım sonlar koymak için en kıymetli sinyallerden biridir.
6. Kabahati sana atar.
Manipülatif biri yalnızca kabahati almamakla kalmaz, birebir vakitte kabahati karşı tarafa atmaya çalışır. Birden fazla vakit kendi hareketleri için karşı tarafı kabahatler ve ‘Her şey senin suçun’, ‘Beni sen zorladın’ üzere cümleler kullanır. Yani ona gaz verenin karşısındaki kişi olduğunu argüman eder ve hatasından kaçmaya çalışır.
Çözüm: Münasebetin hangi evresi olursa olsun, yapmadığı bir şey yüzünden suçlanmak asla kabul edilmemesi gereken bir şeydir. Zira bu tip hareketler ekseriyetle küçük ve kolay görünen şeylerle başlar. Ne kadar temiz görünse de her haksız suçlanış ileride daha büyük manipülasyonlara dönüşebilir. Münasebetiyle suçluluk duygusu yaratmaya yönelik her şeyin şimdi en başından reddedilmesi çok değerlidir.
7. Kırılganlıkları kullanır.
Bir öbür gaslighting simgesi de karşıdaki kişinin zayıf yanlarından beslenmek, gerektiğinde bu tarafları kendi faydasına kullanmaktır. Örneğin; haksız tartışma anında sistemli ilaç kullanan birine ‘İlaçlarını almadın sanırım.’ demek, suçlanmadan kaçma usulü olabilir.
Çözüm: Kırılganlıkları kullanarak karşıdaki insanı zayıf düşürmeye çalışmak münasebet itimadını zedeler. Bu durumda, kırılganlıkları açıkça paylaşmamak ve karşıya daha fazla güç vermemek gerekir. Bağın düzelmesi üzere bir durumun kelam konusu olmaması halinde, daha fazla baskı altında kalmamak için uzaklaşmak en doğrusu olacaktır.
8. Daima eleştirir.
Eleştiri, bilhassa partnerden geldiği vakit ziyadesiyle yorucu olabilir. Hareketlerin onaylanmaması yahut niyet halinin eleştirilmesi, kişinin kendini sorgulamasına neden olan tehlikeli durumlardır. Bu durumda, bir taraf, karşıdakinin onayını kazanmak için daima kendini açıklar hale gelebilir. Ortada dönen laflar ise ‘Yine yanlış yaptın, ‘Hiçbir şeyi beceremez misin’ üzere şeyler olur.
Çözüm: Yersiz ve daima tenkit direkt öz inanca saldırır. Bağlantıdaki tenkitlerin yapan olmaması ve daima hale gelmesi, sıhhatsizdir. Bunu evvel karşı tarafa açıkça söz etmek, akabinde da tenkitlerin altında kalmamak gerekir. Zira kişi kendi bedelinin farkında olduğunda gelen tenkitlerin altında kalmaz ve kendini savunmayı öğrenir.
9. Anlaşılmadığını argüman eder.
Anlaşılmadığını sav ederek saf ayaklarına yatmak bâtın bir manipülasyon tekniğidir. Böylelikle hem kendi pahasını artırır hem de karşıdakinin onu anlayacak kapasitede olmadığını söyler. Çoklukla de ‘Sen beni anlayacak düzeyde değilsin’, ‘Beni anlayamazsın’ üzere cümleler kurarak karşıya kendini makus hissettirmeye çalışır.
Çözüm: Bu durum küçümsenme ve aşağılanma hissi yaratır. Kişinin kendine olan inancını kaybetmemesi için her tıp haksız ve yargılayıcı söyleme karşı direnmesi gerekir.
10. Her şeyi daha yeterli bildiğini düşünür.
Bir başka yaygın davranış biçimi de her şeyi en güzel bilenin kendi olduğunu söylemektir. Bu tip beşerler hayattaki her şeyi çok güzel kavradıklarını ve her durumu yakından tanıdıklarını sav ederler. Ekseriyetle de geçmişte yaşadıklarından örnek verip karşıdakinin ne kadar bilgisiz, boş yahut saf olduğunu söylerler. Bu durum ‘Senin için en düzgününü ben bilirim’ gibisi telaffuzlara kadar masraf.
Çözüm: Karşı taraf yerine karar alma durumu çok tehlikelidir ve bir yerden sonra kişinin kendi hayatına dair kelam hakkı olmamasına yol açar. Manipülatörlerin hayata bu formda karışması hiçbir halde beğenilen karşılanmamalı, gerekirse her açıdan profesyonel dayanak alınmalıdır.
11. Etraf takviyesi vardır.
Birçok manipülatör, baskılayıcı davranışlarını kendi etrafından aldığı takviyeyle sürdürür. Bazen ya kendi etrafı tarafından pohpohlanıyordur ya da esasen başkalarına de baskı uyguluyordur. Bu da onu hayatına giren herkesi denetim edecek sıhhatsiz bir psikolojiye getirmiştir. Yani ‘Senin dışında herkes beni destekliyor’ üzere şeyler duymak, onun karşıdakini izole etme gayretleridir.
Çözüm: Her biçimde haklı olduğunu düşünen biriyle sağlıklı ilgi kurmak neredeyse imkansızdır. Ömür uzunluğu baskı altında ve kendini açıklama yapar halde bulmamak için gereken tedbirler en erken evrede alınmalıdır. Bu durumda kişinin kendi aile dayanağına sığınması tesirli bir prosedür olabilir.
12. Senin akıl sıhhatini sorgular.
Bazen de ‘Sen delisin’, ‘Sana güvenmiyorum’ üzere cümleler kurarak karşıdakinin güvenilirliğini sorgular. Bu durum manipülatif kişinin, olayları karşı tarafa yönelttiğini gösterir. Yani hiç ortada yokken, karşıdaki kişi kendini savunur halde bulabilir.
Çözüm: Manipülatif biriyle tek başına baş etmeye çalışmak çok zordur. Buradaki bütün hususlarda olduğu üzere erken sinyalleri gözetmek ve vaktinde durdurmak çok tesirlidir. Ancak bazen kâfi olmayabilir. Kişinin bağda kalmaya devam etmesi pek çok açıdan tehlike yaratır ancak durum özelinde en gerçek tahlilin bulunması için her şartta uzman dayanağı kuraldır. ⚠️
