Jannah Theme License is not validated, Go to the theme options page to validate the license, You need a single license for each domain name.
Gündem

Kiss Cam, Mahremiyet ve Etik: Bir Coldplay Gecesinden Ahlak Felsefesine

17 Temmuz gecesi…Coldplay’in etkileyici sahne gösterileri, binlerce kişinin iştirakiyle bir müzik şölenine dönüşüyor. Lakin gecenin sonunda toplumsal medyada konuşulan şey ne müziğin büyüsü ne de ışıkların ahengi oluyor.Tartışmaların merkezinde, dev ekranlarda beliren iki isim var: Data şirketi Astronomer’ın CEO’su Andy Byron ve İnsan Kaynakları Yöneticisi Kristin Cabot.

İkilinin samimi halleri, “kiss cam” olarak bilinen ve çiftleri öpüşmeye teşvik eden kamera oyununun gayesi haline geliyor. Lakin bu sefer izleyiciler gülüşmüyor, kahkaha atmıyor. Zira ekranlara yansıyan yalnızca bir çiftin utangaç tebessümü değil; paniğe kapılmış iki profesyonelin istemsiz bir mahremiyet ihlali.

Cabot yüzünü çevirerek saklıyor. Byron eğilerek kadrajdan çıkıyor.Ve biz izleyiciler olarak şu soruyla baş başa kalıyoruz: Cümbüşün sonu nerede biter? Mahremiyet, istek ve kurumsal sorumluluk nerede başlar?

Bu yazıda, bu olayı hem gündelik ahlaki sorularla hem de Kant, Spinoza, Mill ve Foucault üzere düşünürlerin ışığında inceliyoruz. Zira çağdaş çağda bir konser anı, bir toplum aynasına dönüşebiliyor.

Kant: İnsan Gayedir, Araç Değil

Immanuel Kant’a nazaran ahlakın temel prensibi çok açıktır:

“İnsan, asla yalnızca bir araç olarak kullanılmamalı, her vakit bir maksat olarak görülmelidir.”

Bu unsura nazaran, bir kişinin isteği olmadan onu kamusal bir cümbüşün nesnesi haline getirmek ister istemeden dahi olsa ahlaki bir ihlaldir.

Kiss cam uygulamasında gaye alınan bireylerin açık bir isteği yoksa, onlar artık birey değil, seyircinin eğlenmesi için araç haline gelmişlerdir. Bu, Kant’ın “kategorik imperatif”ine direkt terstir.

Kant’ın gözüyle bakarsak: Cabot ve Byron kamuya açık bir alanda bulunsalar da dev ekrana yansıtılmak için açıkça onay vermemiştir. Bu, onların birer “eğlence objesi”ne indirgenmesi manasına gelir. Münasebetiyle bu hareket, insan onurunu zedeleyen, özerkliği hiçe sayan bir müdahaledir.

Spinoza: Duygulanımlar, Özgürlük ve Denetim Kaybı

Spinoza insan davranışlarını “duygulanımlar” (affectus) üzerinden açıklar. Ona nazaran insan ya aktif (aktif) ya da pasif bir biçimde var olur.

Etkin olan birey, his ve fikirlerinin farkındadır ve ona nazaran davranır. Pasif olan ise dış etkenlerin tesiri altındadır.

Bu bağlamda, konser gecesindeki imgeler bir pasif duygulanım üretmiştir: Şaşkınlık, utanç, panik. Bu hisler kişinin denetim alanını daraltır. Spinoza’nın etiğine nazaran, bu durum insanın özgürlüğünü elinden alan, onu edilgen bir pozisyona sokan ve iradesini zayıflatan bir etik sorun teşkil eder.

Mill: Toplumsal Yarar mı, Ferdi Ziyan mı?

John Stuart Mill’in faydacılığı (utilitarianism), bir hareketin yanlışsız ya da yanlış olmasını onun yarattığı toplam yarar ile ölçer. Ancak Mill tıpkı vakitte ‘zarar unsuru’nu de savunur:

“Bir bireyin özgürlüğü, diğerine ziyan vermeye başladığı yerde biter.”

Kiss cam, kısa vadede binlerce bireye cümbüş sağlayabilir. Fakat ekrana çıkan kişi bu imgeyle rezil olduğunu hissediyorsa, mahremiyeti zedelenmişse, ilişkisel ya da kurumsal prestij ziyan görmüşse bu durum artık cümbüş değil, bir ahlaki ziyandır. Mill’in gözüyle bakıldığında, toplumun kahkahası, iki bireyin mahremiyetini ihlal ettiği anda meşruiyetini yitirir.

Foucault: Görünürlük, Nezaret ve Güç

Michel Foucault’ya nazaran çağdaş toplumlar, bireyleri daima nezaret altında tutarak davranışlarını şekillendirir. Onun meşhur “panoptikon” metaforu, herkesin görünür olduğunu bildiği lakin kimin izlediğini bilmediği bir nezaret sistemini anlatır. Kiss cam tam olarak bu tertibin dijital versiyonudur. Kimin seçileceğini bilemezsiniz. Ne vakit “ekranın hedefi” olacağınızı öngöremezsiniz. Ve görünür olduğunuzda davranışınız anında kamuya mal edilir.

Cabot’un yüzünü saklaması ve Byron’ın kadrajdan kaçması, bu ani nezaretin panik yaratan bir sonucu. Foucault’ya nazaran bu üzere görünürlük formları, bireyin kendisini özgürce tabir etmesini maniler ve iktidarın sinsi bir biçimde tezahürüdür.

Bir konser kalabalığı içinde bulunmak, kişinin görünmek istediği manasına gelmez.Bir CEO ya da bir insan kaynakları yöneticisi olmanız da sizi otomatik olarak kamusal gereç haline getirmez. Andy Byron ve Kristin Cabot’un imgeleri, şahsen tertip tarafından binlerce şahsa sunulmuştur. Toplumsal medya aracılığıyla ise artık dünyanın ekranındadırlar. Bu, dijital çağın en büyük çelişkilerinden biridir: Herkes görünürlük ister, fakat hangi görünürlükten bahsettiğimizi çok az kişi sorar. Etik dünyasında istek yalnızca ‘hayır’ denmediği için var sayılmaz. Gerçek istek, özgürce, şuurla ve açık formda “evet” demektir. Konser girişinde “görüntünüz kaydedilebilir” yazıyor olabilir. Lakin bu, sizin mahrem bir anınızın ekranlara yansıtılmasına otomatik onay verdiğiniz manasına gelmez.

(Görsel Kaynağı: Britannica)

Algı Nitekim Daha Güçlüdür

Bu olay ferdî bir mahremiyet ihlali olduğu kadar, kurumsal etik açısından da sıkıntılıdır. CEO ile İK yöneticisi ortasında ister olsun o ister romantik ilgi ister profesyonel bir bağ olsun o manzarada izleyici yalnızca “kişisel yakınlığı” görmez. Birebir vakitte kurumsal hudutların bulanıklığını, güç asimetrisini ve ayrıcalık algısını da izler. Bilhassa çalışanlar açısından bu çeşit manzaralar, şirket içi adalet ve liyakat algısını zedeleyebilir. “Bazı ilgiler kimi kapıları daha kolay açıyor olabilir mi?” sorusu, kurum kültürünü yıllarca gölgede bırakabilir.

Kiss cam, yalnızca bir cümbüş aracı değil; çağdaş toplumun mahremiyetle kurduğu problemli ilginin sembolü haline gelmiş durumda. Kimi vakit gülüyoruz, kimi vakit unutuyoruz. Lakin öznesi olanlar için o an kolay kolay geçmiyor. Nitekim bu kadar görünür olmak zorunda mıyız?

(Kapak Görsel: Subkuz News)

Instagram

X

LinkedIn

Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen muharrirlerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

Başa dön tuşu