Kubilay Aktaş ile Son İnsan Medeniyeti Kitabı Üzerine Samimi Bir Röportaj

– “İnsanın manalı bir varlık olarak bütünsel bir hakikatin modülü olduğunu göz önünde bulundurduğumuzda, insan ve medeniyeti kuşatan öbür bir durumun varlığına değinmek gerekir hakikat ve hikmet mecburî olarak sorar: Kimim ben?

Kendi irademle mi var oldum, yoksa beni ve bütün varlıkları aşan bir kudret tarafından mı yaratıldım? Şayet bir yaratıcı var ise onunla aramda bir bağ mevcut mudur? Yoksa bu sorular, aklın bir oyunu ve anlamsız birer kuruntu mudur? Bir mana varsa, her şeyin bir maksadı ve tarafı var mıdır? Bir mana yoksa biz şu anda burada ne yapıyoruz? Düzgün nedir, berbat nedir? Hayatın ve vefatın bir manası var mıdır? Toplum, insanın yalnızca maddi muhtaçlıklarının karşılandığı bir alandan mı ibarettir, yoksa varlık anlayışını ve kendini bulacağı bir vasıta mıdır? Yoksa yalnızca vardır ve kendi haline mi bırakılmıştır?

Doğru yahut yanlış tüm sorular, insanın hakikat arayışını temsil eder ve bu arayışın bir nihayeti var mı? İnsan daima arayacak mı? İnsan, kozmostaki yerini bilse ne olur, bilmese ne olur? İnsan kendi kendine kendisinin ne olduğunu bilebilir mi? Pekala insan tek başına sahiden tatmin olmuş mudur?

Hayat, vefat, düzgünlük, kötülük, yanlışsız, yanlış üzere kavramların tarifleri, insanın varlığını hareketlerini ve yaşadığı toplumu şekillendiren mevzulardır. İnsan sorulara verdiği karşılıkların toplamıdır. Güzel neye nazaran yeterli, makûs neye nazaran makus, hoş kime nazaran, berbat kime nazaran? Bunlar için bir referans noktası var mı? Yoksa herkesin referansı kendisine mi? O vakit hakikat nedir, hikmet nedir? Hakikat sana nazaran mi bana nazaran mi? Bu sorular, yalnızca ferdî değil tıpkı vakitte bir toplumun ve medeniyetin temellerini şekillendiren temeller olarak beynimizde yankılanır. İnsan ve medeniyetler bu sorulara verdiği yanıtlarıyla varlık kazanır. Bu karşılıklar üzerine inşa olur.

Post çağdaş bir insan ile kadim insan ortasında bir köprü var mıdır? Kadim gelenek, vaktin ve yer ötesine geçerek günümüz sorularına ve arayışlarına bir tahlil sunabilir mi? Bu soruların ışığında, insan medeniyetini tekrar nasıl ihya edebiliriz? Herkes için ortak kıymetler var mıdır? Şayet bu pahalar keşfedebilir ve inşa edilirse, toplumlar ve bireyler nasıl bir saadete ulaşır?

Ve nihayetinde bu kitap, insan medeniyetine ait derin bir anlayışın izini sürerken, insanın varlık maksadını, kendisiyle ve öteki beşerlerle münasebetini, toplumla ve öteki toplumlarla münasebetini ‘insan medeniyeti ruhu’ üzerinden keşfetme seyahatine çıkarmaktadır. Şayet soruların arayışlarına makul karşılıklar bulabilirsek, dünya medeniyetini insan medeniyetine dönüştürme yolunda bir ufuk, vizyon ve misyonuna sahip olabiliriz. Kitapta her bir okuyucunun da bu hakikati uyanması ve köklenmesi niyet edildi.

Sorular, hakikate atılan birinci adımlardır bir fırsat, bir ortam, bir vaktin gelmiş olduğun işaretidir. Bu kitap, bizleri insan mahiyetini ve medeniyetin hikmetli çehresini, vahyin rehberliğinde keşfetmeye davet ediyor.”

– “Ahirete iman, insanın şuurunu yine şekillendirir; o denli bir tasdikle donatır ki, bu mutlaklık hayatın her sayfasına nüfuz eder. Ahirete iman eden metamorfoz geçirir çok daha derin bir hassasiyet ve farkındalık üzerine yaşar. Bu iman, teorik bir bilgi yahut yüzeysel bir kabul değil, bir fiil hayatın her sayfasına etki eden, imanı, akli ve kalbi hakikatlere kapı açan tahkiki bir bilmektir. Yakini seviyede de ahirete iman eden bir kimse, hayatı yalnızca bu dünya hayatı ile sonlu görmez; aksine dünya ve ahiretin iç içe bir bütün olduğunu, birinin başkasının manası ve tamamlayan olduğunu fark eder.

Ahirete imanın yokluğunda yahut zaafında ise insanın hayatı ve ahlaki esasları kör yahut dar bir çerçeveye hapsolur. Sonlu bir ömür algısına sıkışmış bir insanın dünya algısı, vücudu ve nefsani bir ömür şekline, unsura ve zahire yönelir. Bu dünyada ahiret ve ahirete yönelik imtihanların hikmetini göremeyen insan, hayatın derin manalarından ve kendi gerçekliğinden yoksun kalır. Yarımdır, kendini bilemez kendine yabancılaşır. Hazların ve nefsani çıkarlarının etkisi altında nefsini ilah edinir, haberi olmaz!

Ahiret inancı, bireyin gündelik hayattaki davranışlarına, toplumsal ilgilerine, hukuk ve ahlak anlayışına direkt tesir eder. Aksiyonların yalnızca bu dünya ile sonlu olmadığını, tıpkı vakitte ahirette de bir grup sonuçlar doğuracağının farkındalığını sağlar. Bu şuur, bireyi daha bütünsel, daha adil ve etik seçimlere yönlendirir zira birey vakit ve yer ile hudutlu değildir, kanıları ve aksiyonları de ona nazarandır.

İnsan, fıtratında sonsuzluk aşkı taşır ve bu aşk, hayatın her sayfasında kendini hissettirir. Lakin birileri, “siz iman ehli olduğunuz için bu türlü düşünüyorsunuz…” diyebilir. Halbuki, sadece iman ehlinin değil, niyet tarihinin pek çok önemli siması da bu sıkıntı hakkında derin tefekkürleri vardır. Mesela, meşhur filozof Martin Heidegger ‘varlık ve zaman’ isimli yapıtında ortaya koyduğu temel tez, hayatın manasını vefatın ufkunda açtığı biçimindedir. Tohumun çatlaması gibi… Heidegger “hayat asıl manasını mevtin gölgesinde bulur.” der. 

İnsan psikolojisini düşündüğümüzde ise, ölüp gideceğim, hayatım sona erecek formunda bir niyet, insanı anlamsızlığa sürükler. Hayatın süreksiz olduğunu, mevtin son olmadığını ve her amelemizin ahirette karşılık bulacağını bilmek ise beşere derin bir huzur ve mana katar. Bu yaklaşım, insanın memnunluğu, varlığa bakışı ve hayattan beklentileri açısından son derece değerlidir.

– “Çok hakikat. Güç ve kudret sahibi olan bir zalimin, bu dünyada yaptığı bütün kötülüklerin karşılıksız kalmasına razı olmak, insan vicdanını yaralar. İnsanları keyifli olabilmesi için, önlerinde bir imkan olması gerekir ve bu dünyanın ötesinde yaşanan hayatın bir karşılığı olmalıdır. Dünyada süreksiz saadetler ahirette ebedi bir saadete denk gelecek bir formda karşılanması gerekmektedir. Çünkü bu dünyada, güç sahibi olan zalimlerin de bir halde hesap vereceği, adaletin tecelli edeceği ikinci bir hayatın olması, insanoğlu vicdanın en derin isteklerinden biridir.

Bu konular göze alındığında, İslamiyet’in, Hazreti Muhammed’in (s.a.v) bildirim ettiği dinin, insanlara hem bu dünya hayatında bir saadet kapısı açtığını hem de bu dünyada yaşanan hayatın bir devamı olarak, ahirette ebedi bir saadet vadettiğini görmekteyiz. İnsanlara sadece süreksiz bir dünya memnunluğu sunmakta kalmayıp, ahirette ebedi bir huzura ulaşması imkanı sağlayan bu din, adaletin tam manasıyla tecelli edeceği bir hayatın varlığını müjdelemektedir. Mazlumların hakkının alınacağı, zalimlerin ise hesap vereceği bir adalet sistemi, lakin bu ilahi nizama dayanarak anlaşılabilir.”

+ Sayın hocam, mutluluktan bahsetmişken, sizce keyifli insan kimdir?

– “Her şeyi Rabbinin ismiyle okuyabilen insan memnundur. Hazreti Muhammed’in bildirim ettiği İslam, insanları hem bu dünyada hem de ahirette memnun etmek üzere gelmiştir. İlahi buyruklar, insanları saadete eriştirecek prensip ve imkanlarla donatılmıştır. Allah’ın ahlakı, dini ve şeri buyrukları kesin gayesi, insanı gerçek saadete ulaştırmaktır. Bu buyrukların uygulandığı, yaşandığı ve hayat bulduğu periyoda asr-ı saadet denilir. Asr-ı saadet, ilahi buyrukların ezeli ve ebedi olarak en kamil manada tatbik edildiği bir periyottur ve bu devir, saadetin modelini sunar.

Hiç düşünce çekmemeleri, hiç hastalanmaları, darlık ve kıtlık görmemeleri gerekir üzere bir yanlış manaya var. Keyifli olmak için bu türlü bir beklenti ortaya çıkıyor. Halbuki asr-ı saadet periyoduna baktığımızda, imtihanlarla bir türlü dertlerle dolu olduğunu görüyoruz. Peygamber efendimize suikastlar düzenleniyor, memleketini terk etmek zorunda kalıyor, kıtlık ve açlık devirleri yaşanıyor, savaşlar ve ölümlerle karşı karşıya kalınıyor. Buradan şu hakikati çıkarıyoruz: memnunluk, insanın hiç ıstırap çekmemesi değildir. Gerçek memnunluk, zorluklar ve musibetler içerisinde bile keyifli olabilme halidir zira Allah, Kur’an-ı Kerim de andolsun ki sizi biraz kaygı ve açlıkla; mallardan, canlardan ve eserlerinden eksiltmekle sınayacağız. Sabredenleri müjdele buyuruyor. (Bakara,155)

Allah dostları bir taraftan en ağır imtihanlara maruz kalıyor, öteki taraftan da dehşetten ve hüzünden uzak bir hayat yaşıyorlar. Bu nasıl mümkün olabilir? Zihinlerde bir paradoks, bir çelişki üzere görünebilir. Lakin burada sorun, o insanların imtihanlara ve zorluklara yaklaşımıdır. Onlar, bu imtihanlara sıradan insanların baktığı üzere bakmıyorlar. Zorlukları, musibetleri birer rahmet, telakki vesilesi olarak görüyorlar. Bu da onların karşılaştıkları zorluklardan mutsuz olmalarını engelliyor. Demek ki asıl sorun, olaylara bakış açısıdır. İnsanın iç dünyasındaki huzur, zorluklara verdiği reaksiyon ile şekillenir. Onlar bu bakış acılarıyla, dünyadaki badirelere karşın gerçek saadeti ve memnunluğu bulabilmişlerdir. Mevlânâ hazretleri bu durumu “ışık, yaradan sızar.” Kelamlarıyla veciz bir biçimde tabir etmiştir. Nihayetinde gerçek memnunluk, eksiklikler, zorluklar, meşakkatler, muhtaçlıklar hatta iftiralarla dolu bir dünyada, tüm bu meşakkatlerin içinde bulunup da keyifli olmayı başarmaktır.”

+ Kubilay hocam kitabınızda değinilmesi gereken elbette değerli pek çok bahis başlığı var ancak ben özellikle okurlarımızın kitabı alarak şahsen kendilerinin okumasını tercih ediyorum ve bu niyetle son birkaç soru üzerinden röportajımızı sırlamak istiyorum.

İnsan medeniyetinden, ahiret inancından ve adalet gereksiniminden bahsetmişken referansımızı nereden alacağımızı aslında tabir ettiniz. Fakat ben burayı biraz daha açmanızı rica ediyorum. 

Bilginin kaynağı duyu dataları mi, akıl mı, ideolojiler midir?

Sizce yanlışsız bilginin kaynağı nedir? 

– “Bu sual, insanlık tarihinin en esaslı sorularından biridir. Günümüzde özellikle post çağdaş niyetin etkisiyle, hakikat mevhumunun sarsıldığı, hakikatin olmadığı ya da hakikati bilmenin imkansız olduğu üzere argümanlar ortalığı karıştırmış durumdadır. Gerçek ve yanlışı bilmenin mümkün olmadığı her şeyin izafi ve öznel olduğu tezleri, zihnimizde kime nazaran yanlışsız, neye nazaran yanlış ikilemlerini adeta nakşetmiştir. 

Bu durum, insanı önemli bir bilgi kirliliği içine sürükler. Gerçek bilgi kaynağı nedir? Farklı medeniyetler, niyet sistemleri bu sıkıntıyı nasıl yaklaşmıştır? Bu sorular insan medeniyeti konusunda, üzerinde durulması gereken mecburî sorulardır.

Bilgiyi birinci evvel duyularımız aracılığıyla alırız. Lakin biliriz ki duyular insanı yanıltabilir duyuların sonları vardır. Buna karşın duyu bilgilerine dikkate almadan hayatımızı sürdürebilmemiz neredeyse imkansızdır. Pekala, duyu bilgilerine dayanan bilgi, her vakit kâfi midir? Misal akıl da bilgi edinmenin başka bir kaynağıdır. Lakin aklında kusura düşme ihtimali vardır. Akıl ve duyu bilgileri, hayatın temel bilgi edinme kaynakları olarak insanın yolunu aydınlatır. Lakin ne akıl ne duyu dataları mutlak muteber değildir; yanılabilirler. Yanlışsız bilgi probleminde duyu dataları, akıl ve vahiy, bir bütünlük içinde ele alınmalıdır. Çünkü tek başına duyu bilgileri insanı yanıltabilir akıl ise hudutlu bir rehberdir. Hakikatin tamamına ulaşmak fakat vahiy güneşi ile mümkündür. İnsan hem fizik hem de fizik bir varlık olduğundan, bu noktada fakat vahiy, insanın hakikati kavrayışından bir kapı ararlar. Vahiy, insanı mutlak bilgiye ulaştıran bir kaynaktır zira insanı yaratan ve insanı en yeterli tanıyan ilahi kaynaktan gelir. İnsanın hisleri, aklı sonlu olabilir ancak vahiy, mutlak bir hakikati beyan eder ve bu da insanın varlık ve alem hakkında mutlak bilgiye ulaşmasını sağlar.”

– “Bugün bilhassa İslam dünyasında kaybettiğimiz en kıymetli konulardan biri, kendimize ve tekamül seyahatimize olan hürmetimizi ve itimadımızı yitirmektir. İnsanın yeryüzündeki Halifelik makamını tekrar tekrar hatırlaması gerekir. “Sen maymundan evrildin, varlığının bir manası yok; sadece hazlarına ve bedensel gereksinimlerine hitap eden bir varlıksın…” üzere aşağılayıcı bir anlayış empoze edildi ve ediliyor. Halbuki İslam’a nazaran, insan, zübde-i alemdir.

İnsanın bu hakikati ve hakikat seyahatini her an idrak etmesi, kendine bu gözle bakabilmesi gerekir. İnsan, yalnızca maddi bir varlık değil, birebir vakitte metafizik bir varlık, cennetten gelen bir yolcudur. Peygamber efendimizin buyurduğu üzere: “dünyada bir yolcu üzere ol.” İnsan, bu dünyada bir konuk, bir yolcudur. Varacağı menzil de aşikardır. Ruh, ete ve kemiğe bürünerek bir şahıs olarak görünür ve bir gün bu vücudu bırakıp asli âlemine geri döner. İnsanın hayatı, bu seyahatte merhalelerle doludur. İnsanın aslı cennette yaratılmıştır. Bu dünya ise bir misafirhanedir. Kur’an-ı Kerim’in öğrettiği formuyla insan, cennetten dünyaya gönderilmiş bir varlıktır. Metafizik ve gayb aleminin bir konuğu olarak dünyaya gelen insan, aslında ebedi âleme gerçek bir seyahat içindedir. Ete ve kemiğe bürünen ruhun, bu süreksiz alemde varlığını sürdürdükten sonra asıl yurduna dönmesi de bu çok katmanlı hakikatin bir modülüdür.”

+ Hocam bu son derece değerli ve yararlı röportaj için tekrar çok teşekkür ediyorum.

Ve tüm okuyucularıma kitabınızı tekrar tavsiye ediyorum

– “Bana niyetlerimi ve kitabımı imkanı sağladığınız için ben de çok teşekkür ediyorum burçak hanım.”