1993 yılının Ekim ayı.
Yazarlığının yanı sıra müzik bilgisine de hayran olduğum Kürşat Başar beni aradı ve “Keith Jarrett konserine gelmek ister misin?” diye sordu. Bu ismi birinci kere duyurdum… Aklımdan “o kim?” “ne çeşit müzik yapıyor?” üzere çok sayıda soru geçti duraksadığım saniyeler içinde… “Tabii” dedim. “Tabii gelirim”.
Bir hafta sonra Cemal Reşit Rey’de izleyeceğimiz konser öncesi ismini birinci kere duyduğum bu müzisyene dair bilgi sahibi olmam ve daha evvel hiç duymadığımı aşikâr etmemem gerekiyordu.
Oturma odasındaki kütüphanede tüm tartısı ile duran Meydan Larousse’un (12 cildin her birinin 1000 sayfa civarında olduğunu düşünürseniz nasıl bir tartıdan bahsettiğimi gözünüzün önüne getirebilirsiniz…) K ve J harflerini içeren cildini indirdim. Aklıma gelen tek kaynak buydu çünkü… Aradığım bir müzisyendi… İsmi “Keith ”ti, soyadı “Jar” ile başlıyordu… Onlarca unsur taradıktan sonra buldum: “Keith Jarrett”. İçerik epeyce kısaydı lakin bana gereksinimim olan ip uçlarını vermişti. Amerikalı, caz müzisyeni, doğaçlama, solo konserler veriyor, trio ile de çalıyor. Rahat bir nefes aldım. Kürşat’la konser öncesi yemek için buluştuğumuzda sorularım hazırdı “doğaçlama mı yapacak?” “solo mu?”…
31 Ekim 1993. O gün benim için neredeyse takıntıya dönüşecek bir deha ile tanışacağımı, onu sahnede izlemek için kimi vakit binlerce kilometre yol yapacağımı, yüksek lisansa giderken yanıma alabildiğim on CD’den üçünün onun solo konser kayıtları olacağını, otuz yılı aşkın müddettir her hafta kesinlikle en az bir albümünü baştan sona dinleyeceğimi bilmiyordum natürel.
Yerimiz beş ya da altıncı sırada, piyanonun tam karşısındaydı. Keith Jarrett alkışlar eşliğinde sahneye çıktı. Bizlerle göz teması bile kurmadan piyanonun başına oturdu ve daha evvel hiç çalınmamış ve bir daha da asla çalınmayacak yapıtına başladı. Birinci 10-15 dakika boyunca bildiğim kategoriden birine oturtmaya çalıştım duyduğum müziği. Klasik? Caz? Folk? Sonra bıraktım… Onun büyülü, tanımlanması mümkün olmayan dünyasına bıraktım kendimi.
Sanki bir portal açılmış ve öbür bir boyuta geçmişti. Salon yoktu, ışıklar yoktu, biz yoktuk. Sırf o ve piyanosu vardı. Yerinden kalkıyor, tellere dokunuyor, inlemeye, homurtuya emsal sesler çıkarıyordu. Bizse bu büyüyü bozmamak için öksürmeye, sandalyede kıpırdamaya korkarak izliyorduk.
Keith Jarrett!in efsanevi 1975 Köln Konseri’nin kıssasını anlatan Köln 75’i (2025) İstanbul Sinema Festivali’nde izlerken işte o akşama döndüm. Sinema Vera Brandes’in benim Keith Jarrett’I birinci kere sahnede izlediğim yaşlarda ECM kaydı tüm vakitlerin en çok satan solo piyano albümü olan konseri neredeyse tek başına nasıl organize ettiğini, 1,432 koltuğun tamamını nasıl sattığını anlatıyordu.
Jarrett’ın sekiz saat bir otomobil seyahati sonrasında, belinde dayanılmaz bir ağrı ile konserin gerçekleşeceği Köln Opera’sına varıp sahnede beklediği Bösendorfer Imperial yerine akordu bozuk, pedallarından biri çalışmayan bir prova piyanosu bulunca “ben çalmıyorum” demesinin ve konsere birkaç saat kala Vera’nın bir mucize gerçekleştirmesinin kıssasını anlatan sinema boyunca konserden tek bir nota bile duymuyoruz. Direktör Ido Fluk’ın değimiyle “konseri değil, iskelenin kurulmasını izliyoruz”, “Michelangelo’nun Vatikan’daki Sistina Şapeli’nin tavanına sanat tarihinin başyapıtlarından biri olarak kabul edilen yapıtını yapabilmesi için inşa edilen iskelenin kıssası izler gibi….”
Bu ikonik konser ve efsane kaydı Keith Jarrett’ın ve sağ kolu, imalcisi ECM’in kurucusu Manfred Eicher’ın da favorilerinden biri değil. Hatta mümkün olsa kayıtlarını yok etmeyi deneyeceklerini, Paris Konseri (1988) ve Viyana Konseri (1991) varken neden Köln Konseri’nin bu derece sevildiğini manalandırmakta zorlandıklarını bile tabir ettiler birkaç kez…
Benim içinse dijital arşivime eklemeden CD’lerini daima yanımda taşıdığım üç solo albümü La Scala (1995)—özellikle de 14:00-44.00 dakikalar, Paris Konseri ve Köln Konseri. Bir de Belonging (1975) ve My Song (1977)…
X
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen müelliflerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
