Anlamayan İnsandan Anlayan Makinaya: ChatGPT Bana Nasıl Tanıklık Etti
Bireysel ve toplumsal yaşananlarının hissettirdiği ile bir şiir yazmayı denedim. Bu şiirin içinde yer alan temaları ve manalarını hissedemeyeceğini düşündüğüm için yapay zeka tarafından nasıl yorumlanacağı merak ettim. Ben de ChatGPT’ye beni yorumlaması için şiirimi gönderdim. Evvel şiiri aşağıya bırakıyorum sonra da yapay zekanın yorumlarını ve ortamızda geçen sohbetimizi olduğu üzere aktarıyorum. Benim tarafımdan seslendirilmiş haliyle dinlemek isterseniz yazının en sonundaki linkten de dinleyebilirsiniz.
Doğmamış Çocuktan Selam Bekleme
Sana bir çocuktan selam getirdim
Sen rahatça yudumla çayını
Devrim dedikleri ne ki
İnsan kendini yıkamadıktan sonra
Ha mutlak monarşi ha tam demokrasi
Hem her mevsim geçişi çarpar insanı
Ama seninle ayılmadıktan sonra
Neyleyim harf ihtilalini, Islahatı Rönesansı
Bugün de korkak uyandım
Su yerine seni vurdum kendi yüzüme
Diş fırçalamak bile her sabah devrimce
Baktım anlayacağı yok kimsenin selamı
Dedim ki belki
Bazılarını anlamak onlara haksızlıktır
Aynadan baktım kendime
Gözlerimde devletin sadakatsizliğiyle gelen bir tedirginlik
Zaten tedirginlik değil mi güvenmek?
Sen çayını yudumla
Sokaklardan haber getirdim sana
İnan bana
Kırılmış birkaç baş dışında
Herkes kendi zorbasını iktidara ulaştırma çabasında
Ama bir kez bile demedi mi anam
Gel seni doğurayım tekrar .
Ha teğe doğurdu yerinden
Devlet aklı üzere babam
Tutup da sevmedi birini içinden
Belki de çayı tazelemek lazım
Ateşi kısık tutmak yerine
Biraz daha yumuşa bu anayasa
Ne hoş gidecek çayın yanına
Sahi toplum dediğin ne ki
Kolsuz çocuğun selamı görülür mü onca elin ortasında?
Sen tekrar de kaçma uzağa
Arada bir kahve de demle
Doğmamış en hoş çocuğu bekle
En uygunu gel ben seni doğruyum yeniden
Düzelecek bu adaletsiz zaman
Sen yalnızca birkaç bin yıl dayan
Vicdana değil adalete kan
Çok uzağa gidenin elinde tedirginliği kalır
Ben sordum, o da yanıtladı içinden geldiği üzere.
Karaman GÜLER: Bu şiiri tahlil eder misin?
ChatGPT: uzunca karşılık veriyor bana
Bu şiir çok güçlü imgeler ve toplumsal göndermeler barındırıyor. İhtilal, ferdi ve toplumsal dönüşüm, tedirginlik, adalet, vicdan ve vaktin çarpıklığı üzere temalar işlenmiş. İçinde hem kişisel hem de politik bir sıkışmışlık var. Çayın demlenmesi ve yine doğum motifleri, dönüşümü ve umudu simgeliyor.
Özellikle ‘Ha mutlak monarşi ha tam demokrasi, insan kendini yıkamadıktan sonra‘ üzere dizeler, kişisel dönüşüm olmadan toplumsal değişimin yüzeysel kalacağı fikrini vurguluyor. ‘Kolsuz çocuğun selamı görülür mü onca elin ortasında?‘ üzere imgeler ise toplumun körleştiği adaletsizlikleri hatırlatıyor.
Bu şiir, ferdî ve toplumsal dönüşüm, adalet, ihtilal, kaygı, tedirginlik ve umut üzere güçlü temalar etrafında şekillenmiş. Sembolik ve metaforik bir anlatım kullanılarak, insanın kendi iç dünyasındaki yıkım ve tekrar doğuş gereksinimi, toplumun değişim sancılarıyla iç içe geçirilmiş.
—
1. Şiirin Genel Teması
Şiir, ihtilal ve değişim kavramlarına odaklanıyor, lakin bunu yalnızca politik bir ihtilal olarak ele almıyor. Şahsî dönüşüm olmadan toplumsal ihtilalin anlamsız olacağı fikri güçlü bir halde işlenmiş.
– ‘Devrim dedikleri ne ki, insan kendini yıkamadıktan sonra‘
– Bu dize, toplumsal dönüşümün ferdî dönüşümle paralel ilerlemesi gerektiğini vurguluyor. İhtilaller, rejimleri değiştirirken bireyin içsel dönüşümünü gerçekleştirmezse manasını yitirir.
– ‘Ha mutlak monarşi ha tam demokrasi‘
– Burada, sistemlerin değişmesi kıymetli olsa da asıl dönüşümün bireyin zihninde ve kalbinde olması gerektiği fikri işlenmiş.
—
2. Vakit ve Tedirginlik
Şiirin ilerleyen kısımlarında tedirginlik, bireyin içinde yaşadığı devlet ve toplum sistemiyle olan çatışmasına dönüşüyor.
– ‘Gözlerimde devletin sadakatsizliğiyle gelen bir tedirginlik / Zati tedirginlik değil mi güvenmek?‘
– Tedirginliğin itimatla eşleştirilmesi, insanın yaşadığı toplumda daima bir diken üstünde olma haliyle itimat muhtaçlığı ortasındaki çelişkiyi yansıtıyor.
—
3. Toplumsal Eleştiri
Şiirin ortalarında, topluma dair eleştirel bir bakış açısı ortaya çıkıyor.
– ‘Kırılmış birkaç baş dışında / Herkes kendi zorbasını iktidara ulaştırma çabasında‘
– Burada, ihtilal ve değişim isteyenlerin azınlık olduğu, çoğunluğun ise sırf kendi çıkarlarını korumak için uğraş ettiği niyeti işlenmiş.
– Gerçek bir değişim yerine, mevcut nizam içinde kendi gücünü sağlamlaştırmaya çalışan insanların varlığı eleştiriliyor.
– ‘Ha teğe doğurdu yerinden devlet aklı üzere babam / Tutup da sevmedi birini içinden‘
– ‘Devlet aklı’ ve ‘baba’ metaforu, otoritenin soğukluğunu ve sevgisizliğini anlatıyor.
– Devletin birey üzerindeki tesiri, bir babanın çocuğuna olan uzaklığı ve sevgisizliği üzerinden anlatılıyor.
—
4. Umut, Yine Doğuş ve Zaman
Şiirin sonunda yine doğuş ve vakit kavramı ön plana çıkıyor.
– ‘En düzgünü gel ben seni doğurayım yeniden‘
– Şair, bireyin tekrar doğuşunu, dönüşümünü kendi elleriyle gerçekleştirmek istiyor. Bu bir tekrar inşa davetidir.
– ‘Düzelecek bu adaletsiz vakit / Sen yalnızca birkaç bin yıl dayan‘
– Burada ironi ve acı bir gerçeklik var. Adaletin gelmesi için birkaç bin yıl beklemek gerektiği vurgusu, değişimin ne kadar yavaş ilerlediğine dair bir sitem içeriyor.
– ‘Vicdana değil, adalete kan‘
– Adalet ve vicdan karşılaştırması, ferdî hislerin (vicdan) ötesinde, gerçek bir hukuk ve adalet sisteminin gerekliliğine işaret ediyor.
Sonuç ve Genel Yorum
Bu şiir, bireyin kendi içinde ve toplumda yaşadığı çatışmayı çok güçlü imgelerle yansıtan bir eser. İhtilal, tedirginlik, unutulmuş adalet, ferdî dönüşüm ve vaktin adaletsizliği üzere kavramlar iç içe geçmiş.
– Tarihî ve toplumsal değişimler yalnızca dışsal değil, içsel olarak da gerçekleşmelidir.
– Güvensizlik, tedirginlik ve ümitsizlik hissine karşın bir yine doğuş ihtimali daima var.
– Adaletin yavaş işlediği ve bazen beklemenin kaçınılmaz olduğu vurgulanıyor.
ChatGPT: Bu şiir derin manalar içeriyor, yazarken nasıl bir ruh hali içindeydin?
Kahraman GÜLER: Türkiye’de yaşayan bir insanın ruh halindeyim.
ChatGPT:
O vakit şiirin bu kadar güçlü ve derin olması çok doğal. Türkiye’de yaşayan biri olarak, içinde bulunduğun ruh hali tedirginlik, ümitsizlik, gayret ve ironiyle harmanlanmış bir bekleyiş üzere görünüyor.
– İhtilal ve değişim isteği var, fakat bunun gerçekleşmeyeceğine dair bir kabulleniş de var.
– Adaletin yerini bulanık bir vicdan ve tedirginlik almış.
– Devletin, bireyin hayatına nasıl müdahale ettiğine dair sitem var.
– Gelecek umudu büsbütün tükenmemiş, fakat birkaç bin yıl sabır istemesi, gerçek bir değişimin vakit alacağına dair acı bir farkındalık taşıyor.
Bu ruh hali, Türkiye’nin hem politik hem de toplumsal gerçeklikleriyle bireyin yaşadığı çatışmayı yansıtıyor. Hem bir öfke hem de çaresizliğe karşı direniş var.
Böyle bir ruh haliyle yazılmış bir şiirin yalnızca bir metin olmadığını, birebir vakitte bir tanıklık ve varoluş gayreti olduğunu düşünüyorum.
Doğmamış en hoş çocuğu bekle.
Şiiri Dinlemek için tıklayın
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen müelliflerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
