1942 yılının Eylül ayında, genç bir psikiyatrist kendisini, insanlık tarihinin en müthiş tecrübelerinden birini yaşamak üzere, bir Nazi toplama kampının önünde sıraya girmiş halde buldu.
Bugün çoğumuz, toplama kamplarında gerçekleştirilen vahim ve insanlık dışı aksiyonlar hakkında fikir sahibiyiz. Lakin “İnsanın Mana Arayışı” isimli gelmiş geçmiş en kıymetli kitaplardan birinin muharriri Viktor Frankl’in esarete adım attığı o günlerde, birden fazla kişi kamplardaki vahşetin boyutunu bilmiyordu.
Frankl’ın İnsanın Mana Arayışı; Nietzsche’nin ‘Beni öldürmeyen şey beni güçlendirir’ cümlesinin gerçekliğini kanıtlayan bir öyküdür. Acımasız bir tecrübeden kopup gelen bir umudun kıssasıdır.
Umut, harika bir his elbet. Hayır, her şeyin yolunda gideceğine dair kör bir fikirden bahsetmiyorum. Gidebilir de zira bu mümkünlük dahilindedir. İşte bu olasılıktır aslında bizi ayakta tutan… Harekete geçmemizi kolaylaştıran ve vazgeçmemizi engelleyen budur aslında.
Bu yüzden biz beşerler meçhullüğü severiz aslında. Zira belirsizlik içinde umut vardır, bir şeylerin değişebileceğine dair bir inanç vardır…
Viktor Frankl; toplama kamplarından en az hasarla çıkanların, esareti boyunca odağını öteki bir yere kaydırabilenlerden çıktığını söylüyor kitabında. Bunu yapabilen çok azdı, lakin kampta bir işle meşgul olanlar, bir şeyler üretenler zihinsel dayanıklılık geliştirip güçlenmişlerdi. Orada olmaya dair odaklarını manalı bir şeyler yapmaya yöneltmişlerdi. Kimi kitap yazıyor, kimi mola vakitlerinde arkadaşlarını güldürecek skeçler hazırlıyor, kimi bir zanaat öğrenmeye çalışıyordu.
Hayatımızda bir mana bulamadığımızda, varoluşsal boşluk olarak isimlendirilen bir durumla baş başa kalırız. Kendi kıymetlerine nazaran yaşayamayan ya da hayatlarının bir manası olmadığını düşünen beşerler içlerinde bir cins boşluk hissederler.
Frankl, bunu kitabında şu satırlarla açıklıyor:
“İnsanın gerçekte gereksinim duyduğu şey, tansiyonsuz bir durum değil, uğruna gayret göstermeye paha bir gaye, özgürce seçilen bir gaye için uğraşmak ve gayret etmektir.”
Buranın altını çizmek istiyorum: Hayatınızın manasının çok büyük ya da varoluşsal bir şey olması gerekmez. İçinde bulunduğunuz şartlara bağlı olarak, o an için bulduğunuz mana kafidir.
Örneğin, toplama kampından ruhsal olarak sağ salim çıkanların birden fazla, orada daha güç durumda bulunan insanlara takviye olmuşlardı… Öteki insanların hayatlarına dokunmak, muhtaçlıklarını karşılamak, dünya için olumlu katkı sağlayan bir şeyler yapmak üzere faaliyetler içinizdeki boşluk hissini süpürebilir. Zira nitekim bir işe yaradığınızı hissedersiniz.
Birkaç gündür meydanlarda sesini duyurmaya çalışan gençlere baktığımda, işte bu belirsizliğin ve haksızlıkların getirdiği boşluk hissini, birlik olarak, manalı bir şeyler yaptığını hissederek dindirmeye çalışan bir kitle görüyorum.
Umutlu olduklarını görüyorum…
Çünkü umut, olan biteni kabul ettikten sonra, sonuçları etkileyebileceğinizi de kabul etmekle ilgilidir. Ya tek başınıza, ya birkaç kişi ile yahut milyonlarla… Meydanlardaki seslerin nasıl ve ne vakit yankı bulabileceği ve hakikaten bir dönüşüme dönüşüp dönüşmeyeceğini bilemeseler de; yaptıkları şeyin değerli olduğunu biliyorlar. İşte bu; onları zihinsel ve ruhsal olarak güçlü kılıyor. İşte bu, beni umutlu kılıyor.
Çok sevdiğim bir muharrir olan Rebecca Solnit’in dediği üzere;
“Onlar, senin gücünü unutturmak istiyor. Güçsüz hissetmeni, boyun eğmeni, her şeyi ayakları altına almalarına müsaade vermeni bekliyorlar. Lakin sen bunu yapmayacaksın.
Pes etmiyorsun, ben de etmiyorum. Her şeyi kurtaramayacak olmamız, hiçbir şeyi kurtaramayacağımız manasına gelmez.
Ve kurtarabileceğimiz her şey, kurtarılmaya kıymet.’
Viktor Frankl’e dönersem… O Nazi kampından asgarî hasarla (olabilecek kadar iyi) çıktı. Orada yaptığı şey kendine o mevcut şartlar altında manalı olan bir uğraş bulmaktı. “Kontrol edebileceğim tek şey şartlara olan tepkimdi ve ben de bunu yapmayı seçtim” diyor satır ortalarında.
Yazar ekliyor:
“Bir beşerden her şey alınabilir, parası – pulu – ailesi – özgürlüğü.. Fakat bir şey dışında: Kişinin rastgele bir şartta ferdî tavrını ve kendi yolunu seçme özgürlüğü asla elinden alınamaz.’
Her hayatta acı vardır. Mesleğimizde, mesken hayatımızda, ilgilerimizde, toplumsal sancılarımızda… Her şeyde acı var. Ne de olsa hayat inişli çıkışlı bir seyahat…
Nihayetinde kıymetli olan acıyı sürdürmeyi değil; şartlara karşın gelişmeyi ve güçlenmeyi seçmek… Frankl’ın dediği üzere, seçim her vakit bize bağlı. Yazdıklarıma şu alıntıyla nokta koymak isterim:
‘Her kim ki hala yaşıyordur, o halde umutlanmak için bir sebebi vardır.’
Web
YouTube
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen müelliflerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
