2001 Ekonomik Krizi Neden Oldu? 2001 Krizinden Bugünün Ekonomik Krizine Benzerlikler ve Farklılıklar
Türkiye iktisadını sarsan, siyaset iklimini bir daha geri dönüşümü olmayacak biçimde değiştiren 2001 ekonomik krizinin bugün yıldönümü. 19 Şubat 2001’deki MGK toplantısında Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ile Başbakan Bülent Ecevit ortasında yaşanan ‘Anayasa kitapçığı fırlatma’ kavgasıyla körüklenen ekonomik kriz, Türkiye’nin yıllardır karşılaştığı siyasi ve ekonomik meselelerin bir sonucu olarak yıkıcı tesirlerle vuku buldu.
2001 krizinin üzerinden 23 sene geçerken Türkiye yeni bir ekonomik krizle boğuşuyor. Pekala son yıllarda yaşadığımız ekonomik krizle 2001 krizinin misal özellikleri ve çıkarılması gereken dersler neler?
Tarih 21 Şubat 2001’i gösterdiğinde Türkiye yıllardır yaşadığı siyasi ve ekonomik meselelerin yıkıcı tesiriyle karşılaştı.
2001 ekonomik krizinin başlangıcı için 1990’lı yıllara gitmek gerekiyor. Çok yüksek enflasyonla boğuşan ülkede iç borç düzeyi, kamu açıklarının Merkez Bankası kaynaklarıyla finanse edilmesi, bankacılık sisteminin siyasallaştırılması ve batık bankaların sorumluluklarının devlete yüklenmesi, mali duruma dair yapısal ıslahatların yapmaması krize yer hazırlayan nedenlerden oldu.
Ekonomik krizin patlak verdiği günün sonraki 22 Şubat’ta gecelik faizler Cumhuriyet tarihinin en yüksek seviyesine fırladı.
Gecelik faiz Merkez Bankası interbank piyasasında yüzde 6.200’e, repo piyasasında ise yüzde 7.500’e çıktı. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ile Başbakan Bülent Ecevit ortasında yaşanan Anayasa kitapçığı fırlatma olayı krizin fitilini ateşledi.
Ekonomik kriz gazete manşetlerinde bu türlü yer buldu 👇
Hürriyet: İşte Hengame İşte Fatura / 20 Şubat 2001
21 Şubat 2001 Cuma / Yeni Şafak 👇
20 Şubat 2001 / Milliyet 👇
23 Şubat Cuma / Posta 👇
1990-2002 yılları ortasındaki hükümetlerin ömrü 1 yıl sürdü.
90’lı yıllardan 2002 yılına kadar Türkiye’de siyasi istikrarsızlık hâkimdi. Bu periyotta Türkiye’de 6 farklı başbakan tarafından 11 hükümet kuruldu. Hükümetlerin ömrü ise en fazla 1 sene sürdü. Bu durum, hiç elbet, karar alıcıların tesirli bir iktisat siyaseti yürütememesinin nedenlerinden biri oldu.
2001 ekonomik kriz, AKP’ye iktidarın yolunu açtı.
Uzun yıllar ekonomik krizle boğuşan ve başkan eksikliği yaşayan Türkiye’de tüm bu yaşananlar 14 Ağustos 2001’de kurulan AKP’nin 23 yıllık iktidarının önünü açtı.
Parçalanmış muhalefet, kısa ömürlü iktidarların akabinde 3 Kasım 2002 tarihinde düzenlenen genel seçimlerde AKP, tek başına iktidar oldu.
2001 ekonomik krizinin kazananı 23 yıldır iktidarda olan AKP oldu.
4 Kasım 2002 tarihli Vatan gazetesinin manşetlerinde AKP’nin seçimi kazanması “Sandıktan Öfke Çıktı” başlığıyla yer buldu 👇
Haberde “Yoksulluk, yolsuzluk, adaletsizlik ve televizyonlardaki magazin çılgınlığı AKP’yi tek başına iktidara getirdi” tabirleri yer aldı.
2001 ekonomik krizinin kısacık bir hatırlatmasını yaptıktan sonra günümüze dönelim. Pekala günümüz ekonomik krizi ile 2001 krizinin benzerlikleri neler?
Bugünkü ekonomik tablo 2001’den farklı dinamiklere sahip elbette. Fakat benzerlikler de yer alıyor:
-
2021 sonrası yaşanan kur şokları ve enflasyon yükselişi, 2001’deki üzere fiyat istikrarını bozdu.
-
2001 sonrası bağımsızlaşan MB, günümüzde siyasi baskı altında.
-
2001’de kamu borçları öne çıkarken, bugün özel kesim ve hanehalkı da yüksek döviz borcuna sahip.
-
2001’de faizler süratle artırılarak kriz yönetilmişti, günümüzde ise uzun müddet düşük tutulup sonra sert artırılmak zorunda kalındı.
2001 ekonomik krizi ve günümüzde yaşanan ekonomik kriz ortasında farklılıklar neler?
🔴2001 Krizi Nedeni: Sabit kur rejimi çöktü, sert devalüasyon oldu.🔴2024-2025 İktisadı: Hür kurda dalgalanmalar, yüksek oynaklık.
🔴2001 Krizi Nedeni: 2001’de %70’e dayandı, fakat süratle düşürüldü.🔴2024-2025 İktisadı: 2022 sonrası yüksek enflasyon, kalıcılaşma riski.
🔴2001 Krizi Nedeni: 2001 sonrası faizler süratle yükseltildi ve tesirli oldu.🔴2024-2025 İktisadı: Uzun mühlet düşük faiz tutuldu, sonradan artırıldı.
🔴2001 Krizi Nedeni: Büyük kriz yaşandı, bankalar battı.🔴2024-2025 İktisadı: Günümüzde daha sağlam, fakat kredi riskleri arttı.
🔴2001 Krizi Nedeni: Koalisyon hükümeti ve istikrarsızlık.🔴2024-2025 İktisadı: Başkanlık sistemi lakin ekonomik inanç eksikliği.
Yıllar farklı, siyasetler farklı lakin risk birebir.
2001 krizi, bankacılık ve kamu maliyesi temelli bir çöküşken günümüzde yüksek enflasyon, kur istikrarsızlığı ve dış borç riski öne çıkan etmenler. 2001’de IMF ile süratli bir ıslahat süreci başlamıştı, lakin bugün dış takviyeli bir ekonomik program yok ve belirsizlik fazla.
Günümüzde iktisat daha büyük ve çeşitlenmiş olsa da enflasyonun kalıcılaşması ve itimat kaybı büyük risk oluşturuyor.
2001’de alınan tedbirlerle iktisat 2002-2003’te süratle toparlanmıştı. Günümüzde de tesirli ve hakikat iktisat siyasetleri uygulanmazsa kriz sarmalı derinleşme riskiyle karşı karşıya.
